معرف اریوکروم بلک تی چیست و چه کاربردهایی دارد؟َ

اگر در محیط‌های آزمایشگاهی با شناساگرهای مختلف سروکار داشته باشید، مطمئنا تا به حال نام اریوکروم بلک تی به گوشتان خورده است. این معرف شیمیایی درواقع یک رنگ هیدروکسیله آریلازو است که با فرمول شیمیایی C20H12N3O7SNa شناخته می‌شود. اگر می‌خواهید بیش از پیش با Eriochrome Black T آشنا شوید و در مورد طرز تهیه یا کاربردهای آن بدانید، در این مطلب از شیمی بیو با ما همراه باشید.

معرف اریوکروم بلک تی چیست؟

شناساگر اریوکروم بلک تی در واقع یک نوع اندیکاتور است که در تیتراسیون‌های خاص که جهت تشخیص حضور یون‌های فلزی معینی هستند به کار می رود. به این تیتراسیون‌ها در واقع تیتراسیون کمپلکسومتریک (Complexometric) گفته می‌شود. به عنوان مثال یکی از این آزمایش‌ها، «سنجش سختی آب» است. یکی از بهترین کمپانی‌ها در تولید این ماده «مرک آلمان» است که می‌توانید محصولات آن را از طریق صفحه  Merck آلمان مشاهده و خریداری کنید.

اریوکروم بلک تی برای اولین‌بار توسط شخصی به نام Hans Hagenbach در سال 1904 تهیه شد. این ماده با اعمال تغییراتی که بر روی 1 آمینو 2 نفتول 4 سولفونیک اسید انجام شد، به دست آمد. وقتی که به این اندیکاتور بار منفی بدهیم (آن را پروتون زدایی کنیم) به رنگ آبی در می‌آید و اگر با کلسیم، منیزیم و یا سایر یون‌های فلزی ترکیب شود به رنگ آن به قرمز تغییر می‌کند.

کاربرد معرف اریوکروم بلک تی

همانطور که به طور محتصر بالاتر هم اشاره کردیم، کاربرد اصلی اریوکروم بلک تی در تیتراسیون کمپلکسومتری است. شیمیدان‌ها از این تیتراسیون برای آنالیز مقدار فلزات حل شده در محلول‌ها استفاده می‌کنند. در این تکنیک ابتدا محلول حاوی یون‌های فلزی را در یک بشر آزمایشگاهی می‌ریزیم و عامل complexing را اضافه می‌کنیم. این ماده می‌تواند اتیلن دی آمین تترااستیک اسید یا همان EDTA باشد. باید ادت آ را با بورت و بصورت قطره چکانی بیفزاییم.

ادت آ به تمامی فلزات متصل می‌شود و یک قطره پس از اینکه به کل فلزات متصل شد، با اندیکاتور پیوند تشکیل می‌دهد و منجر به تغییر رنگ می‌شود. این تغییر رنگ به شیمیدان کمک می‌کند تا بتواند پایان تیتراسیون را تشخیص دهد. یکی از تغییرات رنگی در این تیتراسیون توسط اریوکروم بلک تی EBT انجام می شود، ولی این ماده همیشه بصورت پودری در بازار یافت می‌شود و باید محلول آن را خودتان تهیه کنید.

تهیه معرف اریوکروم بلک تی

ابتدا از بحث ایمنی وارد شویم. دستکش ها را بپوشید و عینک ایمنی را بزنید تا ایمنی به حداکثر برسد. با استفاده از ترازوی دقیق آزمایشگاهی 0.5 گرم از پودر اریوکروم بلک تی را توزین کنید و آن را به یک بشر یا ارلن مایر انتقال دهید. 50 میلی لیتر از اتیل الکل 95 درصد را به ظرف بیفزایید و آن را خوب هم بزنید تا کاملاً حل شود.

میزان 4.5 گرم از هیدروکسیل آمین هیدروکلراید را بر روی ترازو وزن کنید و به محلول خود بیفزایید و آنقدر هم بزنید تا کاملاً حل شود. توجه داشته باشید که هیدروکسیل آمین هیدروکلراید ماده ای به شدت سمی است و خورنده پوست؛ به همین دلیل سعی کنید از دستکش نیتریل مای گلاو استفاده کنید.

محلول به دست آمده را به یک استوانه مدرج دقیق 100 میلی لیتر انتقال دهید. توجه داشته باشید که اگر مزور شما دقت خوبی نداشته باشد، خطای کار زیاد خواهد شد. برای تهیه نوع دقیق و خوب آن از صفحه استوانه مدرج برندهای معتبر را بررسی کنید. با افزودن میزان کافی الکل اتیلیک 95 درصد، حجم محلول را دقیقاً به 100 میلی‌لیتر برسانید. حال محلول به دست آمده را به یک قطره چکان سرپواردار انتقال دهید و روی آن برچسب بزنید “اریوکروم بلک تی 0.5 درصد در اتانول”.

فرمول شیمیایی، جرم مولی و خصوصیات اریوکروم بلک تی چیست؟

فرمول شیمیایی شناساگر اریوکروم بلک تی C₂₀H₁₂N₃NaO₇S بوده و کد جهانی (CAS) آن 1787-61-7 است. همچنین این معرف شیمیایی با نام‌های دیگری مانند Moerdant Black T 11، سولوکروم بلک تی و فست کروم بلک تی نیز شناخته می‌شود. بهتر است بدانید که جرم مولی اریوکروم بلک تی معادل 461.4 گرم بر مول است.

جمع‌بندی نهایی

در پایان مقاله معرف اریوکروم بلک تی چیست و چه کاربردهایی دارد، بهتر است به صورت یک جمع‌بندی نهایی بگوییم که از Eriochrome Black T برای تیتراسیون‌های پیچیده و همینطور برای تعیین سختی آب و به عنوان شاخصی در روش اتیلن دی آماتراستیک اسید (EDTA) استفاده می‌شود. اگر این ماده را در PH برابر با 10 قرار دهیم، از قرمز ارغوانی به آبی تغییر رنگ می‌دهد و پس از آن با افزایش Ca2+ مجددا به رنگ قرمز تغییر می‌کند.