0 محصولات
نمایش سبد خرید
متیلن بلو چیست و چه کاربردها و مزایایی دارد؟
شیمیبیو
2021-07-20
زمانی که هنریش کارو، پژوهشگر و شیمی‌دان آلمانی، متیلن بلو را در قرن ۱۹ میلادی کشف کرد، نمی‌توانست فکرش را هم بکند که این ماده دویست سال بعد به چه جایگاه پرکاربردی می‌رسد. می‌پرسید متیلن بلو چیست؟ این ماده یک رنگ محلول است که نه‌تنها در صنعت و بخش‌های نساجی کاربرد دارد، بلکه از خواص پزشکی و دندان‌پزشکی نیز برخوردار است. به همین علت، در طی این یادداشت می‌خواهیم به بررسی انواع کاربرد متیلن بلو و مزایای استفاده از آن بپردازیم.
آشنایی با متیلن بلو
از نظر شیمیایی، متیلن بلو ماده‌ای کریستالی و نوعی نمک کلرید آلی است که در زمره رنگ‌های تیازینی قرار می‌گیرد. منظور از رنگ تیازینی آن است که خاصیت اکسازین یا آنتی‌اکسیدانی دارد. آبی متیلن به‌صورت ابتدایی بافت پودری و شبیه به سبز بسیار تیره دارد اما زمانی که در آب حل می‌شود، رنگ آن به آبی تیره تغییر پیدا می‌کند.
علت این تغییر رنگ را می‌توان این گفت که متیلن آبی با حل شدن در آب، تحت‌تاثیر عامل‌های اکسیدکننده قرار خواهد گرفت و به همین علت، الکترون‌هایش را از دست می‌دهد. از طرفی نیز پیوندهای یونی متیلن بلو با قرارگرفتن در آب به اجزای یونی تغییر شکل می‌دهند. در حقیقت، زمانی که از متیلن بلو صحبت میکنیم، با یک رنگ مصنوعی و محلول در آب با خاصیت اسیدی روبه‌رو هستیم.
حال خواص و کاربردهای متیلن بلو چیست؟ این ماده با فرمول شیمیایی C16H18ClN3S در نقش اندیکاتوری خوب عمل می‌کند؛ بدین گونه که در محلول‌های مختلف میزان اکسیژن موجود را شناسایی خواهد کرد. کاربرد متیلن بلو اغلب در حوزه صنایع نساجی، آکواریوم، بخش پزشکی، دندان‌پزشکی و آزمایشگاه‌های شیمی است.
پیشنهاد میکنیم با کلیک بر روی لینک درج شده مقاله متانول چیست؟ کاربرد و نحوه ساخت آن را نیز مطالعه کنید و اطلاعات خود را در زمینه مواد آزمایشگاهی افزایش دهید.
ویژگی‌های مهم متیلن بلو
متیلن آبی بهعنوان یک ماده محلول از ویژگی‌های خاصی برخوردار است؛ به همین علت، استفاده از آن مستلزم شناخت خواص آن خواهد بود. مهم‌ترین خصوصیات متیلن بلو چیست؟ اولین خاصیت میزان حلّالیت این ماده در سیال‌های گوناگون است. به‌طور مثال، در آب، اتانول، گلیسرول و کلروفرم کامل حل می‌شود؛ در حالی که قابلیت محلول شدن در زایلن، اولیک اسید و اتیل اتر را ندارد.
یکی دیگر از خصوصیات متیلن بلو در مواقعی است که بهعنوان دارو استفاده می‌شود. قرار گرفتن در معرض آفتاب پس از مصرف متیلن بلو ممکن است به آفتاب‌سوختگی فرد بینجامد؛ زیرا که این ماده در مجاورت خورشید واکنش نشان می‌دهد.
یکی دیگر از خواص متیلن بلو قابلیت حفاظت از قلب و سیستم عروقی است. همچنین این ماده آلی می‌تواند یک درمان ضدافسردگی باشد و از مالاریا نیز جلوگیری کند. بنابراین یکی از خاصیت‌ها و کاربردهای مهم متیلن بلو آن است که مانعی برای بروز بیماری‌های جسمی و روانی باشد. علاوه‌بر متیلن بلو، بسیاری از مواد شیمیایی هستند که در آزمایشگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ برای بررسی و خرید آن‌ها می‌توانید با کلیک بر روی لینک به صفحه مواد شیمیایی آزمایشگاهی مراجعه کنید.
مهم‌ترین کاربردهای متیلن بلو
شاید در نگاه اول چنین تصور شود که کاربرد متیلن بلو در آزمایشگاه‌های شیمی خلاصه می‌شود اما چنین نیست. همانطور که پیش‌تر نیز اشاره کردیم، از این ماده در صنایع نساجی و موارد پزشکی به‌وفور استفاده می‌شود. حال برای آنکه بهتر بدانیم متیلن بلو چیست، به ذکر کارکردهای آن در هر بخش می‌پردازیم:
نساجی
یکی از اصلی‌ترین کاربردهای متیلن بلو، استفاده از آن در نساجی است. همچنین این رنگ صنعتی را برای رنگرزی انواع پارچه نیز به کار می‌برند.
پزشکی
با آنکه متیلن بلو یک ماده سمی و شیمیایی است، اما نقش دارویی مهمی در درمان بیماری‌ها ایفا می‌کند. از این ماده بهعنوان مرهمی برای درمان بیماری مت‌هموگلوبین بهره می‌گیرند.
مت‌هموگلوبین نوعی بیماری مربوط به اختلال خون است و در اثر آن اکسیژن‌رسانی به سلول‌ها به‌درستی انجام نمی‌گیرد. نقش متیلن بلو چیست؟ تزریق این ماده سبب می‌شود تا مت‌هموگلوبین به هموگلوبین تبدیل شود و در نتیجه، اکسیژن خون مسیر صحیح رسیدن به سلول‌ها را طی می‌کند. علاوه‌بر این، متیلن بلو در درمان آلزایمر، افسردگی، کبدی و بیماری‌های مجاری ادراری تأثیر به‌سزایی دارد.
در کنار درمان بیماری‌ها، متیلن بلو می‌تواند بافت‌ها و مایعات بدن را در عکس‌برداری با اشعه ایکس نشان دهد. علاوه‌بر این، با استفاده از متیلن بلو می‌توان پلاک میکروبی در دندان را تشخیص داد و از این جهت در بخش دندان‌پزشکی نیز موارد مصرف دارد.
آکواریوم
یکی از مهم‌ترین کاربردهای متیلن بلو، استفاده از آن بهعنوان ضدعفونی‌کننده در آکواریوم‌ها است. آکواریوم‌ها اغلب درگیر قارچ‌ها و باکتری‌های عفونی می‌شوند که این مسئله نه‌تنها سلامت ماهی‌ها، بلکه تخم ماهی‌ها را نیز به خطر می‌اندازد. در این مواقع با اضافه کردن متیلن بلو به آب آکواریوم، عفونت‌ها و باکتری‌های قارچی از بین می‌روند و از به خطر افتادن وضعیت ماهی‌ها جلوگیری می‌شود.
علاوه‌بر این به‌دلیل رنگ آبی این ماده، آبی آکواریم به رنگ آبی درخواهد آمد. این ویژگی سبب می‌شود در عین اینکه رسیدن نور به آکواریوم کاهش پیدا کند، میزان اکسیژن آب نیز افزایش یابد.
آزمایشگاه‌ها
اساساً متیلن بلو یک ماده شیمیایی سمی است که در آزمایشگاه‌ها کاربرد بیشتری دارد. در رابطه با اینکه نقش متیلن بلو چیست، باید بگوییم این ماده بهعنوان اندیکاتور، وضعیت اکسیژن را در مایعات و محلول‌های مختلف بررسی می‌کند. از طرف دیگر، این ماده می‌تواند یک رنگ باکتریولوژیکی باشد و سلول‌های باکتریایی را به‌وسیله میکروسکوپ تشخیص دهد. همچنین وجود متیلن آبی و ائوزین محیط منسبی را برای کشت میکروب‌ها به وجود می‌آورد.
نکات مهم درباره استفاده از متیلن بلو
قبل از مصرف متیلن بلو بهتر است نکاتی را مدنظر قرار دهید:
- با آنکه کاربرد متیلن بلو در عرصه پزشکی غیرقابل انکار است اما اگر بدون تجویز متخصص مصرف شود، باعث مسمومیت، سرگیجه، درد شکم، اسهال، سوزش مثانه، تهوع، تکرر ادرار و اختلال گوارشی خواهد شد.
- نکته دیگر درباره مصرف این ماده آن است که نباید در دوران بارداری و شیردهی استفاده شود؛ زیرا ممکن است سلامت بچه را به خطر بیندازد.
- استفاده همزمان از متیلن بلو و داروهایی همچون پیموزید، دیگوکسین، فنتانیل، لینزولید، سیکلوسپورین، پیموزید، ارگوتامین، کینیدین، آلفنتانیل ممکن است اختلال‌هایی را به وجود بیاورد.
سخن نهایی
اگر در یک کلام بخواهیم بگوییم متیلن بلو چیست، درواقع یک ماده شیمیایی و نوعی نمک کلروید آلی به حساب می‌آید که می‌تواند کاربردهای بسیاری در صنعت، پزشکی و تحقیقات آزمایشگاهی داشته باشد. این پودر کریستالی ابتدا در سال ۱۸۷۶ توسط هنریش کارو مورد آزمایش قرار گرفت و سپس توسط سایر پژوهشگران به رسمیت شناخته شد. امروزه از این ماده در درمان بیماری‌هایی چون اختلال مت‌هموگلوبین، جلوگیری از عفونت قارچی در آکواریوم و رنگرزی استفاده می‌شود.
0